Lieve kinderen.
Ik herinner me nog goed hoe ik
vroeger voor het slapen gaan jullie vaak een verhaaltje vertelde. Of dat bij
ieder was, weet ik niet meer. Maar goed. Het waren korte verhaaltjes over het
'blauwe licht' en 'de man met het houten been'. Eigenlijk waren het verstopte
bijbelverhalen. Want op die manier, dacht ik, kon ik daar toch nog iets van
doorgeven. Of dat gelukt is? Het was in elk geval leuk om te doen. Verhaaltjes
met een verborgen boodschap eigenlijk, net als bij bijbelverhalen vaak het geval
is.
En dan nu nog weer terug naar het
verhaal van Adam en Eva. Het is misschien wel het belangrijkste verhaal uit de
hele bijbel. Want is het nou allemaal echt gebeurd of alleen maar gelovig bedacht?
Is het de neerslag van een eeuwenlange reflectie op het menselijk bestaan of
een archetypisch psychologisch verhaal. Of misschien juist (bedachte) mythologie
of echt iets anders. Er zijn talloos veel manieren om ontstaan en betekenis te
verklaren. Voor mìj is dit verhaal als een deur. Als je die opendoet en je gaat
naar binnen, dan kom je in een onbekende ruimte met heel veel vertrekken. Elk
vertrek biedt wel wat nieuws. Maar je komt er nooit aan toe om alle vertrekken
tegelijk binnen te gaan. Maar boeiend en inspirerend is het wel. Zo lees ik ook
zo'n verhaal, dat ik nu eenmaal van vroeger heb meegekregen. Ik ga erdoor naar
binnen en ontdek steeds weer nieuwe vertrekken, lagen en betekenissen. Verhalen
en in ons geval de bijbelverhalen, zijn dus als het ware ontdekkingsreizen.
Terug naar Adam en Eva. Ze zijn het
paradijs uitgejaagd en moeten voortaan voor de kost werken en een nageslacht
voortbrengen. Ze krijgen twee kinderen, Kaïn en Abel. De één is landbouwer,
boer, de ander schaapherder. Ze willen God te vriend houden en geven hem iets
van hun bezit door middel van een offer. Kaïn geeft iets van het land, Abel
haalt de beste stukken vlees van eerstgeboren schapen. De rook van beide offers
stijgt omhoog en zal, geloven ze, God in zijn neusgaten aangenaam prikkelen.
Daar komt overigens het gebruik en betekenis van wierook in bv. de Katholieke
kerk vandaan. Maar wat gebeurt er? De rook van het offer van Kaïn slaat neer en
die van Abel stijgt wel omhoog. Waarom? Wat is God van plan? Heeft hij een
voorkeur voor de één en wijst hij de ander af? Zo beleeft Kaïn het in elk ieder
geval wel. Hij wordt kwaad op zijn broer. God ziet het en treedt in het verhaal
als een handelend persoon op. "Waarom ben je zo boos?" zegt God tegen
hem. "Daar is geen reden toe als je goed hebt gehandeld, en anders moet je
proberen je boosheid de baas te worden." Maar Kaïn slaat vervolgens zijn
broer dood, als ze samen het veld intrekken. God ziet het allemaal en roept
Kaïn ter verantwoording: "Waar is je broer?" En dan spreekt Kaïn de beroemde
woorden: "Ben ik soms mijns broeders hoeder?" Hij voelt zich
schuldig. Maar het is te laat; ook hij wordt gestraft. En of hij al
protesteert, het helpt hem niet. Hij zal ten eeuwige dage de straf dragen:
zwerven en werken zonder resultaat. God brengt een teken op zijn voorhoofd aan,
het kaïnsteken. We weten niet wat dat is, maar in het spraakgebruik blijft dat
woord bestaan.
Dit is het verhaal van de klassieke
broedermoord. Kaïn was jaloers en dat is een doodzonde. Wie twijfelt aan de
goede wil van God, met diegene loopt het verkeerd af.
De rol van God is interessant. Hij is
hier toch een soort van Big Brother watching you. Anderen zeggen, dat God hier
een metafoor is voor de stem van het geweten van de mens. In elk geval is het
een verhaal dat tot op de dag van vandaag herkenbaar is.
Het verhaal gaat verder. Kaïn krijgt
kinderen en kleinkinderen. De wereld raakt bevolkt. Men leeft, werkt en sterft.
En God maakt zich bezorgd over hoe de mensen leven. Het is allemaal even
slecht. Hij krijgt spijt dat hij de wereld heeft geschapen en besluit er een einde
aan te maken.
Dat zou ook het einde van het verhaal
zijn geweest, als er niet één mens was geweest in wie God veel vreugde
beleefde: Noach.
Dan zijn we alweer bij de Zondvloed,
maar daarover de volgende keer.
Veel liefs, Meindert
Geen opmerkingen:
Een reactie posten